Bấm huyệt là gì? Cơ chế trị bệnh của xoa bóp bấm huyệt

Xoa bóp bấm huyệt trở thành xu hướng trị bệnh không dùng thuốc hiệu quả và an toàn được nhiều người lựa chọn hiện nay. Bấm huyệt là liệu pháp sử dụng đôi bàn tay (các ngón tay, ô mô ngón tay, gốc bàn tay, đốt ngón tay, lòng bàn tay…) tác động vào vị trí các huyệt đã được xác định trên cơ thể. Khi các huyệt đạo được kích thích sẽ tác động và kích hoạt khả năng tự hồi phục và chữa lành của cơ thể thông qua hệ thống kinh lạc.

Theo nghiên cứu của Tổ chức Y tế thế giới, cơ thể người có 108 huyệt đạo (72 huyệt cơ bản, 36 huyệt quan trọng), nối với 12 đường kinh và 8 mạch kỳ kinh. Huyệt, kinh mạch và tạng phủ có mối liên hệ mật thiết với nhau.

Bấm huyệt tác động đến da thịt, hệ thống dây thần kinh, mạch máu, cơ quan thụ cảm làm xuất hiện những thay đổi về thần kinh, nội tiết, thể dịch. Từ đó tăng khả năng lưu thông khí huyết, sản sinh hormone endorphin giảm đau nội sinh, giảm đau theo tiết đoạn thần kinh, giãn cơ và đạt được mục đích điều trị như mong muốn.

Tác dụng của bấm huyệt trong điều trị bệnh không dùng thuốc

Với cơ chế trị bệnh kể trên, xoa bóp bấm huyệt đem lại nhiều tác dụng kỳ diệu trong điều trị bệnh không dùng thuốc. Một trong những tác dụng trong điều trị và chăm sóc sức khỏe của liệu pháp bấm huyệt là:

Giải phóng nhanh các cơn đau nhức, thư giãn cơ và giảm áp lực lên hệ thần kinh. Đẩy lùi ngoại tà, thông kinh hoạt lạc, điều hòa và tăng cường chức năng phủ tạng, hỗ trợ tiêu hóa thông qua hệ thống kinh lạc. Tùy vào vị trí huyệt đạo tác động mà bấm huyệt phát huy hiệu quả điều trị các vấn đề bệnh lý cơ thể gặp phải khác nhau.

Tác động trong quá trình trị liệu giúp tăng cường hệ miễn dịch và thể lực, tăng khả năng hấp thụ dinh dưỡng và phòng nhiều bệnh lý. Đồng thời, liệu pháp bấm huyệt tại nhà có tác dụng trong chăm sóc sức khỏe và làm đẹp da.

Xoa bóp bấm huyệt giúp thư giãn tinh thần, điều chỉnh và lập lại sự cân bằng của hoạt động thần kinh, giải tỏa căng thẳng, stress. Bấm huyệt đặc biệt có hiệu quả đối với các bệnh lý liên quan đến hệ thống dây thần kinh ngoại biên, thần kinh trung ương, bệnh cơ xương khớp, mất ngủ, các chứng bệnh nan y, mãn tính.

Bấm huyệt là phương pháp đơn giản, dễ thực hiện và an toàn không gây đau, cơ thể không phải phụ thuộc vào thuốc. Chính vì vậy, châm cứu bấm huyệt trở thành xu hướng trị bệnh của thế kỷ 21 được nhiều người lựa chọn.

Bấm huyệt chữa bệnh gì và kỹ thuật chuẩn khoa học

Với tác dụng to lớn của bấm huyệt, liệu pháp được áp dụng trong trị liệu rất nhiều các bệnh lý khác nhau, trong đó có cả các bệnh nan y, mãn tính. Tùy vào tình trạng bệnh cụ thể mà bác sĩ YHCT sẽ xác định các huyệt cần tác động phù hợp.  Một số bệnh lý được điều trị hiệu quả bằng liệu pháp xoa bóp bấm huyệt gồm:

Bấm huyệt chữa đau bụng kinh

YHCT gọi đau bụng kinh là thống kinh gây ra do khí huyết ứ trệ, khí huyết hư nhược mà dẫn dẫn đến đau. Bấm huyệt đau bụng kinh nhằm lưu thông khí huyết với các động tác xoa, miết, day, nhào vùng bụng dưới. Căn cứ vào thể thống kinh gặp phải mà bấm huyệt giảm đau bụng kinh xác định vị trí các huyệt sau:

• Thể thực hàn: Day bấm huyệt Huyết hải, Tử cung, Tam âm giao, Quan nguyên, Trung cực, Tỳ du, Thận du
• Thể hư hàn: Day ấn huyệt Huyết hải, Tử cung, Tam âm giao, Quan nguyên, Trung cực, Tỳ du, Thận du, Khí hải, Nội quan.
• Thể huyết ứ: Bấm huyệt Tam âm giao, Trung đô, Huyết hải và day các huyệt Hợp cốc, Thiên khu.
• Thể khí trệ: Day huyệt Tam âm giao, Huyết hải, Quan nguyên, Túc tam lý.

Bấm huyệt chữa đau đầu giảm nhanh cơn đau

Đau đầu, đau nửa đầu có căn nguyên do tâm căn suy nhược, ngoại tà xâm nhập, tạng phủ rối loạn. Xoa bóp bấm huyệt trị đau đầu tác động đến các huyệt vị tăng cường lưu thông máu đến não, giảm áp lực và căng thẳng lên hệ thần kinh giúp giảm đau nhanh chóng.

Để thực hiện bấm huyệt giảm đau đầu, cần thực hiện các động tác xoa, xát, miết, day, lăn các huyệt vị tại vùng cổ, vai, gáy nơi có mạch máu và đầu mối dây thần kinh trung ương. Vị trí các huyệt cần tác động bao gồm:

• Huyệt Bách hội: Chính giữa đỉnh đầu
• Huyệt Thái dương: Chỗ lõm phía sau đuôi lông mày và đuôi mắt 1 thốn.
• Huyệt Tứ thần thông: Ở 4 phía huyệt Bách hội cách 1 thốn về 4 phía.
• Huyệt Thượng tinh: Chính giữa đường đỉnh đầu, nằm ở giữa huyệt Bách hội và Ấn đường.
• Huyệt Phong trì: Phần lõm nhất của bờ thang cơ ức sau gáy, xương đòn chũm và cơ thang bờ ngoài bám đáy hộp sọ.
• Huyệt Hợp cốc: Nằm ở bờ ngoài xương bàn tay ngón 2. Bấm huyệt bàn tay có tác dụng thanh tiết phế khí, giải nhiệt, khu phong…

Ngoài ra, căn cứ vào căn nguyên gây đau đầu do khí hư, huyết hư, nhiệt hỏa, đàm thấp, cảm mạo, huyết áp cao (thấp) mà bác sĩ YHCT có thể kết hợp day ấn thêm các huyệt liên quan. Mỗi lần thực hiện 1 lần và mỗi lần 30 phút.

Bấm huyệt chữa mất ngủ để dễ ngủ hơn

Mất ngủ là tình trạng người bệnh khó ngủ, ngủ ít, ngủ không sâu giấc, thường bị tỉnh giấc. Theo YHCT, mất ngủ được xếp vào chứng thất miên do ngũ chí mất cân bằng. Xoa bóp bấm huyệt trị mất ngủ giúp thư giãn tinh thần, ổn định ngũ chí giúp dễ ngủ, ngủ ngon và sâu giấc hơn.

Các vị trí thực hiện bấm huyệt dễ ngủ gồm vùng đầu, cổ, vai gáy, tay và chân. Các huyệt tác động gồm: Huyệt Bách hội, Thái dương, Thượng tinh, Phong trì.

Bên cạnh đó, tùy vào căn nguyên gây mất ngủ mà thầy thuốc có thể day ấn thêm các huyệt Nội quan, Hợp cốc, Tam âm giao, Thần môn, Thái bạch… Thực hiện bấm huyệt chữa mất ngủ 30 phút/ lần/ ngày, 1 liệu trình kéo dài 15 – 30 ngày.

Bấm huyệt chữa đau lưng

Đau lưng cấp tính, mãn tính do nhiễm phong hàn, thấp nhiệt gây bế tắc kinh lạc, huyết hư, huyết ứ, thận âm hư. Bấm huyệt đau lưng giúp giảm nhẹ cơn đau, dễ dàng vận động cúi, đứng lên, ngồi xuống khi thực hiện tuần tự các động tác xát, xoa, miết, phân, hợp, bóp, chặt vùng lưng, thắt lưng, vùng bị đau. Các huyệt cần day ấn gồm:

• Huyệt A thị: Nằm ở điểm đau nhất ở vùng lưng.
• Huyệt Hoa đà giáp tích: Nhóm huyệt nằm ở đốt sống L1 – L5 đo ngang ra 0,5 tấc từ mỗi mỏm gai đốt sống.
• Huyệt tương ứng với vùng đau, Vỗ huyệt Mệnh môn (chỗ lõm đốt sống 14) và kết hợp vận động cột sống.

Bấm huyệt trị ho do viêm họng, viêm phế quản:

Các cơn ho dai dẳng do viêm họng, viêm amidan, viêm phế quản, hen phế quản… ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, công việc và sinh hoạt của nhiều người. Với phương pháp bấm huyệt chữa, cách xoa bóp, day ấn huyệt giúp thúc đẩy lưu thông khí huyết, tăng cường chức năng của tạng phủ, nhất là tạng phế, giảm ho nhanh chóng.

Bấm huyệt chữa viêm họng, ho thường tác động đến các huyệt Dũng tuyền (nằm giữa lòng bàn chân), huyệt Xích trạch (giữa khuỷu tay phía trước), huyệt Khổng tối (nằm ở vùng cẳng tay), huyệt Thái uyên (nằm ở cổ tay).

Bấm huyệt chữa đau vai gáy

Đau vai gáy dẫn đến tê mỏi vùng vai gáy, tay chân, lan lên đầu. Theo Đông y, hội chứng vai gáy thường do cơ thể nhiễm phong hàn thấp, tổn thương kinh lạc, khí huyết ứ trệ. Kỹ thuật xoa bóp, bấm huyệt tập trung vào vùng vai gáy kết hợp với xoay và vận động khớp cổ. Vị trí các huyệt cần tác động gồm: Phong trì, Phong phủ, Thiên trụ, Đại chùy, Kiên trung du, Kiên tỉnh, Kiên ngung, Kiên trinh, Thiên tông, Khúc trì, Ngoại quan, Hợp cốc, Lạc chẩm…

Bấm huyệt hạ huyết áp

Huyết áp tăng cao do thần kinh căng thẳng. Người bệnh chỉ cần dành ra 5 phút để bấm huyệt hạ huyết áp bằng cách xoa bóp bấm huyệt vùng tai (từ sụn tai xuống giữa xương cổ, từ đỉnh của phần dái tai xoa và xoay nhẹ theo chiều ngược kim đồng hồ). Day các huyệt Phong trì, Thái dương. Xoa mặt, bóp gáy nhẹ nhàng.

Bấm huyệt giảm cân

Béo phì là tình trạng cơ thể thừa quá nhiều lượng mỡ ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe và ngày càng phổ biến hiện nay. YHCT quan niệm béo phì liên quan đến chứng đàm ẩm dẫn đến trệ khí. Bấm huyệt giảm mỡ bụng, giảm cân nhằm khắc phục căn nguyên gây béo phì do ăn uống và sinh hoạt, ổn định chỉ số BMI.

Các động tác xoa, xát, miết, day, nhào cơ vùng bụng và toàn bộ cơ thể. Đồng thời bấm các huyệt: Túc tam lý, Giải khê, Dương lăng tuyền, Phong long, Thái xung, Ủy trung, Thừa sơn. Thông thường, mỗi lần xoa bóp bấm huyệt giảm cân cần thực hiện 30 phút, liệu trình kéo dài 50 – 60 ngày, và có thể diễn ra trong 2 – 3 liệu trình để đạt được kết quả mong muốn.

Xoa bóp bấm huyệt chữa viêm xoang

Viêm xoang thường phát sinh do phong hàn, phế khí và vệ khí hư, phong nhiệt, nhiệt độc gây ra. Xát, day, miết vùng mặt, tác động đến các huyệt: Hợp cốc, Bách hội, Thượng tinh, Thông thiên, Ấn đường, Toản trúc, Dương bạch, Cự liêu, Nghinh hương, Phong trì, Nội đình.

Bấm huyệt chữa rối loạn tiền đình

Bệnh thường do các vấn đề về huyết áp, xơ cứng động mạch, thoái hóa cột sống cổ, thiếu máu, bệnh ở não… xuất phát từ can thận âm hư, huyết hư, đàm thấp… Các kỹ thuật xoa, vuốt, miết, phân, hợp, véo, day, bóp, gõ, chặt vùng đầu, mặt, cổ có tác dụng trong điều trị rối loạn tiền đình. Các huyệt cần day ấn gồm: Bách hội, Phong phủ, Thượng tinh, Thiên trụ, Phong trì, Thái dương, Hợp cốc, Nội quan, Tam âm giao, Giác tôn.

Ngoài các bệnh lý kể trên, bấm huyệt chữa bệnh được áp dụng trong các trường hợp liệt dây thần kinh ngoại biên, chữa đau răng, bấm huyệt mặt nhằm thông cơ mặt hoặc nâng cơ mặt, bấm huyệt chữa tự kỷ, câm điếc, bệnh cơ xương khớp và nhiều bệnh nan y, mãn tính khác.

Những lưu ý theo ý kiến chuyên gia

Để xoa bóp bấm huyệt đạt được hiệu quả như mong muốn và đảm bảo an toàn, người bệnh cần lưu ý những vấn đề sau:

Có nên thực hiện tại nhà không?

Xoa bóp, bấm huyệt tuy là phương pháp đơn giản và an toàn. Tuy nhiên, phương pháp chỉ thực sự đem lại hiệu quả và an toàn khi được thực hiện bởi bác sĩ có chuyên môn và kinh nghiệm. Việc tự ý bấm huyệt tại nhà có thể xảy ra những sai sót ngoài ý muốn như: Bấm sai huyệt, day ấn quá mạnh dẫn đến gãy rạn xương, tổn thương cơ và dây thần kinh có thể gây biến chứng nguy hiểm.

Hơn nữa, bấm huyệt có phạm vi chữa trị rất rộng gồm nhiều bệnh nan y, mãn tính nhưng không phải bệnh lý nào cũng có thể áp dụng. Thực tế, bấm huyệt chống chỉ định với một số tình trạng bệnh lý. Do đó, người bệnh nên thăm khám và thực hiện trị liệu đại đơn vị YHCT uy tín.

Vậy, xoa bóp bấm huyệt chỉ định và chống chỉ định trong trường hợp nào?

Xoa bóp bấm huyệt được chỉ định trong phòng và điều trị nhiều bệnh lý như: Bệnh cơ xương khớp, bệnh về dây thần kinh, các cơn đau cấp và mãn tính, bệnh đường tiêu hóa, viêm xoang…

Bấm huyệt chống chỉ định khi: Tổn thương cơ xương khớp do chấn thương kín hoặc hở, huyệt vùng da viêm, sưng tấy, lở loét; các bệnh ngoại khoa như viêm ruột thừa, viêm vòi trứng, xuất huyết dạ dày; bệnh ác tính; suy tim, gan, thận nặng; vị trí các hạch bạch huyết…

Xoa bóp bấm huyệt bao lâu thì khỏi bệnh?

Tùy thuộc vào thể bệnh, mức độ bệnh và thể trạng sức khỏe của người bệnh mà thời gian trị liệu xoa bóp, bấm huyệt khác nhau ở mỗi người. Thông thường mỗi lần thực hiện trị liệu kéo dài trong 30 phút. Mỗi liệu trình khoảng 15 – 20 ngày.

Tùy thuộc vào hiệu quả trị liệu, kết hợp thêm phương pháp điều trị theo YHCT mà người bệnh cần 2 – 3 liệu trình đối với các chứng bệnh cấp và mãn tính dạng nhẹ. Trường hợp nặng và bệnh nan y thời gian trị liệu kéo dài hơn.