Tự ý sử dụng thuốc gây nguy hiểm như thế nào đến thận ?

Bất kỳ loại thuốc nào, kể cả thuốc bổ, cũng cần sử dụng đúng chỉ định và liều lượng. Tự ý sử dụng thuốc mà không tham khảo ý kiến của bác sĩ có gây tổn thương thận và nhiều hệ quả khó lường khác…

1. Rủi ro khi tự ý sử dụng thuốc tại nhà‏

‏PGS.TS. Trần Thị Thu Vân, Phó Trưởng khoa Nội tiết, Bệnh viện Tuệ Tĩnh cho biết, hiện nay nhiều người dân có xu hướng tự ý sử dụng thuốc tại nhà để chữa bệnh mà không tham khảo ý kiến của bác sĩ. Thói quen này dẫn đến nhiều hậu quả xấu cho sức khỏe, đặc biệt là chức năng thận.‏ 

‏Thận là cơ quan quan trọng, đảm nhận chức năng lọc và đào thải chất độc, chất cặn bã ra khỏi cơ thể. Khi đưa thuốc vào cơ thể, dù sử dụng theo đường uống, tiêm, bôi ngoài da, đều được hấp thu, phân bổ, chuyển hóa và thải trừ qua thận. Vì vậy, tự ý sử dụng thuốc tại nhà không đúng chỉ định – đặc biệt là một số thuốc ảnh hưởng trực tiếp đến thận và thuốc do thải trừ kém gây lắng đọng – sẽ tác động tiêu cực đến chức năng hoạt động của thận.‏ Theo ước tính, khoảng 20% trường hợp suy thận cấp, có nguyên nhân liên quan tới thuốc với các biểu hiện như mệt mỏi, lú lẫn, khó thở, sưng phù ở chân/bàn chân do giữ nước, tiểu ít… ‏ ‏Ngoài những hậu quả trên thận, việc tự ý điều trị tại nhà còn tiềm ẩn nguy cơ tự chẩn đoán sai tình trạng bệnh, dẫn tới bệnh càng trở nặng. Bên cạnh đó, cả thuốc tây y và đông y đều có khả năng gây tác dụng không mong muốn hoặc tương tác thuốc bất lợi mà người bệnh không thể lường trước.

2. Các loại thuốc có thể gây tổn thương thận nếu lạm dụng‏

‏2.1. Thuốc giảm đau‏

‏Thuốc giảm đau như paracetamol, aspirin, ‏‏ibuprofen, hoặc naproxen… là những thuốc được sử dụng rộng rãi để giảm đau, ‏‏chống viêm hoặc hạ sốt mà không cần phải có đơn kê của bác sĩ. Nếu sử dụng quá liều lượng có thể gây suy thận cấp, thường gặp ở người bệnh đau đầu kéo dài và sử dụng thuốc không theo chỉ định, hướng dẫn của bác sĩ.‏

‏‏Một số thuốc giảm đau chống viêm không steroid (NSAID) như meloxicam, diclofenac… có tác dụng không mong muốn là làm giảm lưu lượng máu đến thận, do đó sẽ làm giảm chức năng lọc của thận.‏

‏2.2. Thuốc kháng sinh‏

‏Kháng sinh cũng là một nhóm thuốc được sử dụng khá bừa bãi tại nước ta hiện nay. Thuốc có thể gây ảnh hưởng xấu đến thận nếu dùng không đúng chỉ định.

Theo đó, một số nhóm kháng sinh có khả năng gây tổn thương thận bao gồm:‏

‏Nhóm cephalosporin thế hệ I (cephalexin, cefalotin…)‏

‏Nhóm aminoglycosid (neomycin, gentamycin, amikacin, tobramycin, streptomycin…)‏

‏Nhóm quinolon (ofloxacin, ciprofloxacin, norfloxacin…)‏

‏Ngoài một số thuốc kháng sinh chống vi khuẩn, kháng sinh chống nấm loại amphotericin B cũng có thể gây độc cho thận. 

2.3. Thuốc lợi tiểu‏

‏Thuốc lợi tiểu (như thiazid, hydroclorothiazid, indapamid, furosemid, spironolacton…) thường được chỉ định trong điều trị tăng huyết áp, bệnh suy tim hoặc điều trị tình trạng sưng phù. ‏ ‏Thuốc gây tác dụng tăng quá trình lọc để bài tiết nước tiểu nhiều hơn, giúp thải bớt lượng dịch dư thừa bên trong cơ thể. Tuy nhiên tác dụng không mong muốn của nhóm thuốc này là có thể gây mất nước và ảnh hưởng đến chức năng thận. ‏

‏2.4. Một số loại thuốc khác‏

‏Ngoài các nhóm thuốc phổ biến nêu trên, một số thuốc điều trị và ngăn ngừa bệnh gout (như allopurinol), thuốc sulfamid hạ đường huyết dùng trong điều trị đái tháo đường, thuốc hạ huyết áp nhóm ức chế men chuyển (như captopril, enalapril, lisinopril, perindopril…), thuốc kháng acid dạ dày (như cimetidin) hoặc thuốc chữa động kinh (như phenobarbital), thuốc điều trị cholesterol máu (như clofibrate) cũng có thể gây ảnh hưởng xấu đến thận.‏

‏3. Phòng tránh tác hại của thuốc đối với thận như thế nào?‏

‏Để phòng tránh tác hại của thuốc đối với thận, điều quan trọng nhất là người bệnh không tự ý mua thuốc điều trị tại nhà mà chưa tham khảo ý kiến của bác sĩ, đặc biệt đối với người đã và đang mắc bệnh lý về thận. ‏

‏Trẻ nhỏ và người cao tuổi cũng là những đối tượng cần hết sức thận trọng khi sử dụng thuốc. Trên thực tế, nhiều người lớn tuổi thường mắc các bệnh nền, mọi chức năng của cơ thể đều suy giảm, trong đó có chức năng lọc của thận. ‏

‏Cần tuân theo chỉ định của bác sĩ, không tự động thay đổi thuốc cũng như liều lượng và thời gian sử dụng thuốc. Tuyệt đối không được tự ý kéo dài thời gian sử dụng thuốc vì có thể gây phản tác dụng. ‏ ‏Người bệnh cũng cần lưu ý không chia sẻ đơn thuốc của mình với người thân, bạn bè có cùng các triệu chứng bởi sức khỏe và cơ địa của mỗi người đều không giống nhau.‏

‏‏Nên uống đủ lượng nước hàng ngày, nhất là khi đang dùng thuốc để tăng cường sức lọc của thận. Không uống thuốc với rượu, vì có thể dẫn đến mất nước, tăng huyết áp và bệnh gan, tăng nguy cơ rối loạn chức năng thận.

 Trường Cao đẳng Y Dược Tuệ Tĩnh Hà Nội