Tìm hiểu sâu hơn về vắc-xin

Vắc-xin kích thích hệ thống miễn dịch tự nhận diện, loại bỏ các mầm mống vi sinh vật tấn công cơ thể con người. Vậy có những cách nào để điều chế kháng nguyên trong vaccin? Cơ chế bảo vệ của vaccin và lợi ích của nó với cộng đồng như thế nào? Bài viết sau đây sẽ giúp chúng ta hiểu sâu hơn các vấn đề nêu trên.

Ba cách để điều chế kháng nguyên trong vắc-xin

Các dung dịch vắc-xin đều chứa các kháng nguyên khác nhau của vi sinh vật gây bệnh. Những loại kháng nguyên này có thể bao gồm toàn bộ cơ thể vi sinh vật đã được làm yếu đi rất nhiều hoặc hoàn toàn bị bất hoạt. Cũng có một vài loại vắc-xin chỉ sử dụng một vài bộ phận của tác nhân gây bệnh như protein bề mặt, bằng cách tách rời bộ phận này và tái tạo. Thậm chí là nhiều công nghệ mới đang được phát triển dựa trên ứng dụng mã di truyền của các bộ phận này của mầm bệnh.

“Ngày nay, Sanofi đang sử dụng hai loại công nghệ khác nhau để chế tạo các loại vắc-xin mới điều trị COVID-19. Đầu tiên là về công nghệ protein tái tổ hợp, công nghệ này sử dụng ‘những protein nhô ra trên bề mặt virus’, cùng với những thành phần khác. Công nghệ thứ hai là mRNA, công nghệ này bao gồm đoạn mã hóa di truyền cho protein bề mặt. Những gì chúng tôi mong đợi khi ứng dụng hai công nghệ này là cơ thể được kích hoạt để nhanh chóng nhận biết và tấn công virus gây bệnh, bởi vì trước đó cơ thể đã “ghi nhớ” và đã loại bỏ protein đột biến nhờ có lượng vắc-xin được tiêm vào”, Ông Triomphe cho biết.

Cơ chế của vắc-xin

Về cơ bản, vắc-xin có khả năng kích hoạt hệ thống miễn dịch phản ứng như lúc có tác nhân gây bênh xâm nhập, nhưng lại không gây bệnh.

Trong gần 150 năm trở lại đây, vắc-xin đã và đang thực hiện tốt nhiệm vụ bảo vệ cơ thể, đôi khi chỉ bằng một mũi tiêm, như vắc-xin sống giảm độc lực để phòng ngừa bệnh sốt vàng, một bệnh lí nguy hiểm chết người, giúp bảo vệ cơ thể với hiệu quả lên đến 99%. Bệnh đậu mùa cũng từng là một căn bệnh đáng sợ, nhưng hiện tại đã được loại trừ hoàn toàn nhờ vào vắc-xin. Bên cạnh hiệu quả, vắc-xin sống giảm độc lực có xu hướng gây ra nhiều tác dụng phụ hơn so với các công nghệ vắc-xin mới, mặc dù các tác dụng phụ này thường không đáng kể (đau đầu hoặc sốt nhẹ).

Các loại vắc-xin công nghệ mới có thể mang lại sự bảo vệ mạnh mẽ cùng với tính an toàn tốt hơn. Một ví dụ là vắc-xin bất hoạt ngừa bại liệt có hiệu quả bảo vệ gần như tuyệt đối nếu được tiêm đủ liều vắc-xin. Phương pháp này đã giúp cô lập bệnh bại liệt chỉ còn ở một số ít quốc gia trên thế giới, và đã giúp vô số trẻ em không phải chứng kiến căn bệnh khủng khiếp này.

Tuy nhiên, vẫn còn những căn bệnh mà các nhà khoa học đang nghiên cứu phát triển vắc-xin phòng ngừa. Đây là mục tiêu đầy thách thức, vì những căn bệnh này thường được gây ra bởi các loại virus phức tạp và khó phòng ngừa hơn.

Một trong những loại virus này chính là HIV gây AIDS. Virus HIV đột biến mạnh mẽ và nhanh chóng ngay trong cơ thể người bệnh, điều này khiến các nhà khoa học khó có thể xác định bộ phận nào của virus để điều chế vắc-xin. Vào thời điểm hệ thống miễn dịch xác định ra HIV, thì virus này đã thay đổi và xuất hiện lại với ”hình dạng mới”, sau đó tiếp tục tấn công các tế bào với tốc độ đáng báo động, cùng lúc đó toàn bộ cơ thể đã bị suy giảm khả năng miễn dịch, dễ bị nhiễm trùng và có khả năng dẫn tới tử vong.

Tuy có một vài chủng cúm đột biến với tần suất thấp hơn HIV, nhưng vẫn đủ để chúng ta cần phải tiêm vắc-xin phòng ngừa hàng năm. Vắc-xin cúm hàng năm thường có công thức mới để phù hợp với các chủng virus cúm cụ thể trong năm đó. 

“Điều may mắn là cho đến nay, các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng chủng SARS-Cov2 gây ra đại dịch COVID-19 không đột biến thường xuyên và cách thức đột biến cũng không khiến việc phát triển vắc-xin gặp nhiều thách thức hơn. Đây là một trong những lý do tại sao các nhà khoa học tương đối lạc quan về việc phát triển vắc-xin phòng ngừa trong tương lai”, ông Triomphe cho biết.

Một khi vắc-xin mới được chính phủ các quốc gia chấp thuận và sử dụng, thì điều quan trọng là cần phải chủng ngừa vắc-xin càng nhiều càng tốt cho những đối tượng nguy cơ cao cũng như là những người có khả năng lây truyền dịch bệnh cho cộng đồng.

“Tiêm vắc-xin trên diện rộng có thể giúp tăng mức độ miễn dịch của cộng đồng. Nói cách khác, khi phần lớn dân số đã nhiễm bệnh và qua khỏi hoặc là đã được tiêm phòng vắc-xin, thì tác nhân gây bệnh sẽ không thể tìm thấy đủ số lượng cá thể để có thể lây nhiễm, tồn tại, nhân lên và tiếp tục lây nhiễm. Tại một thời điểm nhất định, chúng sẽ bị loại bỏ bởi hệ thống miễn dịch của một cá nhân trước khi tìm được nơi trú ẩn khác.”, ông Triomphe giải thích. Đây là cơ chế mà dịch bệnh, thậm chí là đại dịch có thể nhanh chóng giảm bớt hoặc trong một số trường hợp, dịch bệnh có thể chấm dứt.

Liệu vắc-xin có thể là phương án quyết định để xóa sổ chủng virus SARS-Cov2 hay không? Mặc dù đây là hy vọng của hàng ngàn nhà nghiên cứu đã và đang thử nghiệm các loại vắc-xin, nhưng vẫn là quá sớm để đưa ra kết luận. Triomphe kết luận rằng, “Điều chắc chắn trong thời điểm đáng lo ngại này là sự xuất hiện và can thiệp của vắc-xin chắc chắn vẫn là hy vọng tốt nhất để đánh bại đại dịch COVID-19.”

Nguồn: Sanofi Việt Nam