Kiến thức cơ bản về kháng sinh

Kháng sinh là công cụ quan trọng để điều trị các bệnh do nhiễm vi khuẩn như viêm phổi và nhiễm trùng huyết. Tuy nhiên, kháng sinh lại không có tác dụng với các bệnh do nhiễm virus như cảm lạnh hay cảm cúm. Sử dụng kháng sinh với kê đơn của bác sĩ sẽ giúp cho quá trình điều trị có kết quả tốt hơn, đồng thời không dẫn tới nguy cơ kháng kháng sinh để đảm bảo kháng sinh vẫn là thuốc có hiệu quả điều trị trong tương tai.

1. Kháng sinh

Kháng sinh được sử dụng để điều trị hoặc ngăn ngừa một số loại nhiễm trùng do vi khuẩn. Kháng sinh hoạt động bằng cách tiêu diệt vi khuẩn hoặc ngăn chúng lây lan, nhưng chúng cũng có thể không hoạt động cho tất cả mọi bệnh. Nhiều bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn nhẹ sẽ tự khỏi mà không cần dùng kháng sinh.

Thuốc kháng sinh không có tác dụng với nhiễm virus như cảm lạnh, cảm cúm và hầu hết các triệu chứng ho hay viêm họng.

Thuốc kháng sinh không còn được sử dụng thường xuyên để điều trị:

• Nhiễm trùng ngực
• Nhiễm trùng tai ở trẻ em
• Đau họng

Việc sử dụng kháng sinh cần nên tham khảo tư vấn từ bác sĩ xem có nên dùng chúng hay không. Nếu lạm dụng và sử dụng kháng sinh bừa bãi có thể dẫn tới kháng kháng sinh. Và điều đó có nghĩa là kháng sinh sẽ giảm hoặc không còn tác dụng điều trị trong tương lai.

2. Các loại kháng sinh

Có hàng trăm loại kháng sinh khác nhau, nhưng hầu hết chúng có thể được phân thành 6 nhóm:

• Penicillin(như là penicillin và amoxicillin) được sử dụng rộng rãi để điều trị nhiều loại bệnh nhiễm trùng bao gồm nhiễm trùng da, nhiễm trùng ngự và nhiễm trùng được tiết niệu.
• Cephalosporin (Cephalexin) được sử dụng để điều trị một loạt các bệnh nhiễm trùng. Tuy nhiên, một số chỉ có hiệu quả để điều trị các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng hơn như nhiễm trùng máu và viêm màng não.
• Aminoglycoside (như gentamicin và tobramycin) có xu hướng chỉ được sử dụng trong bệnh viện để điều trị các bệnh như nhiễm trùng máu. Vì chúng có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng bao gồm mất thính giác, tổn thương thận. Chúng thường được sử dụng bằng cách tiêm, nhưng có thể được sử dụng dưới dạng thuốc nhỏ cho một số bệnh nhân nhiễm trùng tai hoặc mắt.
• Tetracycline (như Tetracycline và doxycycline) có thể được sử dụng để điều trị một loạt các bệnh nhiễm trùng. Nhưng, thường được sử dụng để điều trị mụn trứng cá và một số bệnh về da trong đó có bệnh trứng cá đỏ.
• Macrolide (như erythromycin và clarithromycin) có thể đặc biệt hữu ích để điều trị nhiễm trùng phổi và ngực hoặc thay thế cho những người bị dị ứng penicillin hoặc điều trị các chủng vi khuẩn kháng penicillin.
• Fluoroquinolones (như ciprofloxacin và levofloxacin) là những kháng sinh phổ rộng đã từng được sử dụng để điều trị một loạt các bệnh nhiễm trùng, đặc biệt là nhiễm trùng đường hô hấp và đường tiết niệu. Những kháng sinh này không còn được sử dụng thường xuyên vì nguy cơ tác dụng phụ nghiêm trọng.

3. Tác dụng phụ của kháng sinh

Như với bất kỳ loại thuốc nào, kháng sinh có thể cũng gây ra tác dụng phụ. Trong trường hợp sử dụng kháng sinh đúng cách sẽ không gây ra vấn đề gì và tác dụng phụ nghiêm trọng là rất hiếm.

Các tác dụng phụ phổ biến của kháng sinh bao gồm:

• Cảm thấy bị ốm
• Cảm thấy mệt mỏi
• Có triệu chứng đầy hơi và khó tiêu

Một số tác dụng phụ nghiêm trọng khi sử dụng kháng sinh

• Tiêu chảy nặng có thể gây tử vong: Sử dụng kháng sinh là tăng nguy cơ nhiễm trùng đường ruột do vi khuẩn Clostridium difficile gây ra (thường gọi là C.diff). Khi sử dụng thuốc kháng sinh vi khuẩn đường ruột có thể bị tiêu diệt. Lúc này bệnh tiêu chảy sẽ trở nên nghiêm trọng và đôi khi có thể gây tử vong (nguyên nhân có thể do vi khuẩn C.diff). Nếu đang dùng kháng sinh và bị tiêu chảy thì cần phải gặp bác sĩ để có phương pháp giải quyết kịp thời. Hoặc ngay cả khi đã ngưng dùng kháng sinh vài tuần trước đó mà có triệu chứng tiêu chảy không kiểm soát được thì phải cần được hỗ trợ từ bác sĩ và nhân viên y tế.
• Kháng kháng sinh: Việc sử dụng kháng sinh có thể là tăng nguy cơ vi khuẩn trở nên kháng thuốc. Nhiễm trùng kháng kháng sinh có thể rất nghiêm trọng và khó điều trị.
• Phản ứng dị ứng với kháng sinh. Một số người dị ứng với kháng sinh đặc biệt là penicillin và cephalosporin. Tuy những trường hợp này vô cùng hiếm xảy ra nhưng khi nó xảy ra có thể dẫn đến các phản ứng dị ứng nghiêm trọng (sốc phản vệ).

Kháng sinh là một loại thuốc đặc hiệu được sử dụng hầu hết trong các trường hợp nhiễm khuẩn. Vì vậy, sử dụng kháng sinh hiệu quả cần phải được sự lựa chọn của bác sĩ. Bên cạnh đó, nếu dùng kháng sinh đường uống mà có hiệu quả tương đương với kháng sinh đường tiêm thì nên ưu tiên đường uống hơn vì nó vừa dễ sử dụng và vừa ít tai biến.

Nguồn: Bệnh viện Vinmec