Sự phối hợp mới thuốc điều trị đái tháo đường làm tăng tỷ lệ tái tạo tế bào beta ở người

Các nhà nghiên cứu tại Trường Y khoa Icahn ở Mount Sinai đã phát hiện ra một sự kết hợp mới lạ của 2 nhóm thuốc làm tăng sinh tế bào beta ở người trưởng thành với tỷ lệ cao nhất từng được thấy, mà không gây hại cho hầu hết các tế bào khác trong cơ thể. Những dữ liệu này là một bước quan trọng cho việc điều trị bệnh đái tháo đường, làm phục hồi khả năng sản xuất insulin của cơ thể.

Theo nghiên cứu của các tác giả, khi kết hợp một loại thuốc đã được biết là làm cho các tế bào beta tăng sinh với một loại thuốc khác được sử dụng rộng rãi ở những người mắc bệnh đái tháo đường thì sẽ làm cho các tế bào beta tăng sinh với tỷ lệ 5-6% mỗi ngày.

Trong bệnh đái tháo đường type 1, hệ thống miễn dịch đã tấn công và phá hủy nhầm các tế bào beta đảo tụy. Sự thiếu hụt các tế bào beta hoạt động này cũng là một nhân tố quan trọng dẫn đến bệnh đái tháo đường type 2. Trong những nghiên cứu phát triển gần đây nhất về bệnh đái tháo đường thì việc tạo ra các loại thuốc có khả năng làm tăng số lượng tế bào beta khỏe mạnh là ưu tiên hàng đầu.

Ảnh: Tế bào Beta bị phá hủy ở BN đái tháo đường Type 1

Theo Tiến sĩ Y khoa Andrew Stewart, giám đốc của Viện nghiên cứu Đái tháo đường, Béo phì và Bệnh chuyển hóa Mount Sinai, thì không có loại thuốc nào trên thị trường hiện nay có thể tái tạo tế bào beta ở những người mắc bệnh đái tháo đường. Các nhà nghiên cứu khác trong lĩnh vực này đang nghiên cứu việc cấy ghép tụy, cấy ghép tế bào beta và thay thế tế bào gốc cho các tế bào beta ở những bệnh nhân mắc bệnh đái tháo đường. Tuy nhiên, không có cách tiếp cận nào trong số này được sử dụng rộng rãi.

Nghiên cứu năm 2015 của Stewart và nhóm của ông, kết quả cho thấy rằng Harmine – một loại thuốc ức chế “enzyme Kinase 1A được điều hòa bởi tyrosine-phosphoryl hóa đặc hiệu kép” (DYRK1A), làm nhân lên các tế bào beta ở người trưởng thành. Ngoài ra, nhóm nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng việc điều trị với thuốc Harmine còn làm cho lượng đường trong máu được kiểm soát ở mức bình thường và các tế bào beta ở người cũng tăng sinh. Mặc dù phát hiện này là một bước tiến lớn trong điều trị bệnh đái tháo đường, nhưng tỷ lệ tăng sinh vẫn còn thấp hơn mức cần thiết để nhanh chóng phát triển mạnh các tế bào beta ở những người mắc bệnh đái tháo đường.

Nghiên cứu vào tháng 12 năm 2018, Stewart và nhóm của ông tiếp tục phát triển dựa trên nghiên cứu trước đó, phát hiện ra rằng các chất ức chế DYRK1A kết hợp với một loại thuốc có tác dụng ức chế TGFβSF – yếu tố làm tăng trưởng đột biến loại beta có thể khiến các tế bào beta tăng sinh với tỷ lệ 5-8% mỗi ngày. Theo các tác giả, cũng với tỷ lệ này, TGFβSF rất có thể sẽ có tác dụng phụ trên các cơ quan khác trong cơ thể nên vẫn chưa được sử dụng trên lâm sàng.

Nghiên cứu vào tháng 2 năm 2020 đã kết hợp các chất ức chế DYRK1A như Harmine với các thuốc có đích tác động trên tế bào beta, còn được gọi là chất chủ vận thụ thể GLP1R, một loại thuốc đã được sử dụng rộng rãi ở những người mắc bệnh đái tháo đường type 2. Kết quả cho thấy rằng, trong các tế bào beta của cả những người mắc và không mắc bệnh đái tháo đường type 2 thì Harmine kết hợp với bất kỳ loại thuốc chủ vận GLP1R nào hiện có trên thị trường đều mang lại tỷ lệ tái tạo tế bào beta ở người cao.

Trong một phát biểu trước đó với viện Mount Sinai, Courtney Ackeifi – một nghiên cứu sinh sau tiến sĩ ở phòng thí nghiệm Stewart và cũng là tác giả đầu tiên của bài nghiên cứu, nhận định: “Cái hay ở đây là sự kết hợp giữa các chất ức chế DYRK1A với chất chủ vận GLP1R đạt được tỷ lệ nhân bản tế bào beta ở người cao nhất có thể, và thực hiện điều đó một cách rất chuyên biệt. Đây là một bước tiến quan trọng trong lĩnh vực nghiên cứu về bệnh đái tháo đường vì chúng ta đã tìm ra cách chuyển đổi một nhóm thuốc sử dụng rộng rãi trong điều trị bệnh đái tháo đường sang một phương pháp điều trị tái tạo các tế bào beta khỏe mạnh ở người cho tất cả các loại bệnh đái tháo đường”.

 

Dược sĩ Đoàn Thu