Những bài thuốc an thần

Thuốc An thần là những bài thuốc có tác dụng giúp cho người bệnh bớt căng thẳng tinh thần, dễ ngủ, chống lại các cơn kích động tinh thần, lo âu, bứt rứt.

Theo Y học cổ truyền trạng thái tinh thần của con người có liên quan mật thiết đến sự hoạt động và trạng thái hư thực của các tạng phủ nhưng liên quan mật thiết nhất là hai tạng Can và Tâm.

Nếu tinh thần luôn kích động hoặc hưng phấn, bứt rứt, dễ giận dữ, thường là thực chứng thuộc về Can.

Nếu tinh thần không yên biểu hiện hồi hộp khó ngủ hay quên, khó tập trung tư tưởng là hư chứng do tâm huyết kém, tâm thận không điều hòa.

Cho nên phép chữa chính thường là hoặc sơ can lý khí, thanh can hỏa hoặc là dưỡng tâm an thần, nhưng lúc chữa bệnh ngoài việc dùng thuốc cần bồi dưỡng cho bệnh nhân một tinh thần lạc quan yêu đời tạo cho mình một cuộc sống vui tươi lành mạnh, tránh những cảm xúc âm tính (tức giận, buồn bực lo âu, suy nghĩ nhiều) đồng thời phải tăng cường tập luyện cơ thể, chú trọng phương pháp dưỡng sinh kết hợp việc dùng thuốc mới đạt kết quả tốt.

Những bài thuốc thường dùng:

Chu sa an thần

Toan táo nhân thang

Bổ tâm đơn

Bá tử dưỡng tâm hoàn.

CHU SA AN THẦN HOÀN
(Lam thất bí tàng)

Thành phần:

Hoàng liên 6g

Chu sa 4g

Sinh địa 2g

Qui thân 2g

Chích thảo 2g

Cách dùng: Chu sa thủy phi, tất cả tán bột mịn làm hoàn, mỗi lần uống 4 – 12g trước khi đi ngủ với nước nóng hoặc kết hợp uống với thuốc thang theo tình hình bệnh lý.

Tác dụng: Thanh nhiệt, dưỡng huyết an thần.

Giải thích bài thuốc: Bài này chủ trị chứng tâm hỏa vượng làm tổn thương đến tâm âm huyết, lâm sàng biểu hiện tinh thần bứt rứt, khó ngủ, đêm hay nằm mê, đầu lưỡi đỏ, mạch tế sác.

Trong bài này:

Chu sa có tác dụng an tâm thần, thanh tâm hỏa là chủ dược.

Hoàng liên: tính đắng hàn tác dụng thanh nhiệt, tả tâm hỏa.

Sinh địa, Đương qui dưỡng huyết tư âm.

Chích thảo: dưỡng vị hòa trung.

Các vị hợp lại thành bài thuốc có tác dụng thanh tâm an thần, dưỡng âm huyết.

Ứng dụng lâm sàng: Trên lâm sàng bài này thường được dùng chữa suy nhược thần kinh, mất ngủ hay quên, tim hồi hộp.

1.     Trường hợp có đờm nhiệt làm cho đầy tức gia Qua lâu nhân để khu đàm, thanh nhiệt.

2.     Khó ngủ nhiều gia Liên tử tâm, Toan táo nhân.

3.     Trường hợp tâm hỏa nặng gia Chi tử để thanh tâm hỏa.

Chú ý: Chu sa có độc không nên dùng nhiều hoặc dùng thời gian dài. 

TOAN TÁO NHÂN THANG
(Kim quỹ yếu lược)

Thành phần:

Toan táo nhân 12 – 20g

Phục linh 12g

Cam thảo 4gTri mẫu 8 – 12g

Xuyên khung 4 – 6g

Cách dùng: Sắc nước uống, chỉ hai lần chiều và tối, trước khi đi ngủ.

Tác dụng: Dưỡng huyết an thần, thanh nhiệt trừ phiền.

Giải thích bài thuốc: Chủ trị chứng Can huyết không đủ sinh ra chứng hư phiền, khó ngủ, tim hồi hộp, váng đầu hoa mắt, ra mồ hôi trộm, mồm họng khô, mạch huyền hoặc tế sác.

Cho nên phép chữa phải lấy dưỡng can huyết an tâm thần làm chính, kiêm thanh nhiệt trừ phiền. Trong bài:

Toan táo nhân: dưỡng can an thần là chủ dược.

Xuyên khung: điều hòa huyết, giúp Táo nhân tăng tác dụng an thần.

Tri mẫu: thanh nhiệt trừ phiền.

Cam thảo: kiện tỳ hòa trung.

Các vị thuốc hợp lại có tác dụng chung dưỡng huyết an thần, thanh nhiệt trừ phiền.

Ứng dụng lâm sàng:

Bài thuốc thường dùng chữa mất ngủ trong bệnh suy nhược thần kinh do Can huyết không đủ, có chứng:

1.     Hư nhiệt thường gia thêm Đương quy, Bạch thược, Sinh địa để dưỡng âm huyết, lương huyết, hòa can thanh nhiệt.

2.     Ra mồ hôi nhiều gia Mạch môn, Ngũ vị để an thần liễm hãn.

3.     Nếu tim hồi hộp nhiều, khó ngủ gia Long xỉ để trấn kinh.

4.     Trường hợp tâm khí hư, người mệt mỏi gia Đảng sâm, Long xỉ để ích khí trấn kinh.

BỔ TÂM ĐƠN

THIÊN VƯƠNG BỔTÂM ĐƠN
(Thế y đắc hiệu phương)

Thành phần:

Sinh địa hoàng 160g

Toan táo nhân 40g

Thiên môn đông 40g

Bá tử nhân 40g

Đơn sâm 20g

Đảng sâm 20g

Viễn chí 20g

Ngũ vị tử 40g

Đương quy thân 40g

Mạch môn 40g

Huyền sâm 20g

Bạch linh 20g

Cát cánh 20g

Cách dùng: Tất cả tán bột mịn luyện mật làm hoàn. Lấy Chu sa làm áo. Mỗi lần uống 12g.

Có thể dùng thuốc thang sắc uống.

Tác dụng: Tư âm thanh nhiệt, bổ tâm, an thần.

Giải thích bài thuốc:

Bài này chủ yếu trị chứng tâm thận âm hư, hỏa bốc lên sinh ra hư phiền mất ngủ, mộng tinh, ra mồ hôi trộm, mồm lưỡi lở, tim hồi hộp, hay quên, cho nên phép trị là lấy dưỡng tâm an thần làm chính.

Trong bài:

Sinh địa, Huyền sâm: tư âm thanh nhiệt để dưỡng tâm an thần là chủ dược.

Đơn sâm, Đương quy: bổ huyết, dưỡng tâm.

Đảng sâm, Phục linh: bổ ích tâm khí.

Bá tử nhân, Viễn chí: định tâm an thần.

Thiên môn, Mạch môn: tư âm thanh nhiệt.

Ngũ vị tử, Toan táo nhân: liễm tâm, an thần.

Chu sa: an thần.

Cát cánh: dẫn dược đi lên.

Các vị thuốc hợp lại thành một bài thuốc có tác dụng tư âm, thanh nhiệt, dưỡng tâm an thần.

Ứng dụng lâm sàng:

Trên lâm sàng, thường dùng để chữa suy nhược thần kinh, ngủ kém, tim hồi hộp, hay quên, mộng tinh, ra mồ hôi trộm, có hiệu quả nhất định.

1.     Nếu mất ngủ nhiều, tim hồi hộp gia Long nhãn nhục, Dạ giao đằng để dưỡng tâm an thần.

2.     Trường hợp di tinh, hoạt tinh gia Kim anh tử, Khiếm thực để cố thận , sáp tinh.

3.     Nếu mồm họng khô, môi lưỡi lỡ loét gia Thạch hộc, Hoàng liên, Liên tử tâm để dưỡng vị âm, thanh tâm hỏa.

4.     Bài thuốc có nhiều vị thuốc có tính nê trệ, nên lúc sử dụng cần thận trọng đối với những bệnh nhân tỳ vị hư nhược, rối loạn tiêu hóa, chán ăn.

BÁ TỬ DƯỠNG TÂM HOÀN
(Thế nhân hội biên phương)

Thành phần:

Bá tử nhân 160g

Mạch môn đông 40g

Thạch xương bồ 40g

Huyền sâm 80g

Cam thảo 20g

Câu kỷ tử 120g

Đương quy 40g

Phục thần 40g

Thục địa 80g

Cách dùng: Tất cả tán bột mịn, luyện mật làm hoàn nhỏ. Mỗi lần uống 8 – 12g dùng thuốc thang Đăng tâm hoặc Long nhãn nhục để uống. Có thể dùng thuốc thang sắc uống.

Tác dụng: Dưỡng tâm an thần, bổ thận tư âm.

Giải thích bài thuốc:

Chứng âm huyết bất túc, tâm thận mất sự điều hòa sinh chứng hồi hộp hay sợ, dễ quên, đêm ngủ nhiều mộng, ra mồ hôi trộm, điều trị phải dùng phép bổ huyết dưỡng tâm, tư âm thanh nhiệt.

Trong bài:

Bá tử nhân dùng liều cao tác dụng dưỡng tâm an thần là chủ dược.

Đương quy, Thục địa, Câu kỷ tử: bổ ích tinh huyết.

Huyền sâm, Mạch môn: tư âm thanh nhiệt.

Thạch xương bồ, Phục thần: định tâm an thần.

Cam thảo: điều hòa các vị thuốc.

Các vị thuốc hợp lại thành một bài thuốc có tác dụng điều hòa tâm thận, tư âm dưỡng huyết, định tâm an thần.

Ứng dụng lâm sàng:

1.     Bài thuốc này trên lâm sàng thường dùng chữa chứng suy nhược thần kinh hay quên, hoảng sợ, tim hồi hộp.

2.     Trường hợp ra mồ hôi nhiều (tự hãn, đạo hãn) gia thêm Long cốt, Mẫu lệ, Phù tiểu mạch, Ngũ vị tử hoặc Ma hoàng căn để an thần, cầm mồ hôi.

3.     Trường hợp đêm nằm mộng nhiều ít ngủ, di tinh gia Kim anh tử,

Khiếm thực, Liên tu để an thần liễm tinh.

4.     Trường hợp trí nhớ kém, tinh thần mệt mỏi gia Đảng sâm, Viễn chí, Táo nhân để ích khí an thần.