Chuyên gia cảnh báo 3 sai lầm khiến bệnh sốt xuất huyết tiến triển nguy hiểm

Sốt xuất huyết là gì?

Theo Cục Y tế dự phòng – Bộ Y tế: Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây ra, có thể gây thành dịch. Virus Dengue xâm nhập từ người bệnh sang người lành thông qua vết muỗi đốt từ muỗi vằn truyền bệnh có tên khoa học là Aedes aegypti và Aedes albopictus, trong đó chủ yếu là do Aedes aegypti.

Bệnh xảy ra ở tất cả các nước nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới. Ở Việt Nam, bệnh lưu hành phổ biến ở cả 4 miền Bắc, Trung, Nam và Tây Nguyên, kể cả ở thành thị và vùng nông thôn. Bệnh xảy ra quanh năm nhưng thường bùng phát thành dịch lớn vào mùa mưa, nhất là vào các tháng 7, 8, 9, 10.

Bệnh sốt xuất huyết do virus Dengue gây ra với 4 týp gây bệnh được ký hiệu là D1, D2, D3, D4. Cả 4 týp gây bệnh này đều gặp ở Việt Nam và luân phiên gây dịch. Do miễn dịch được tạo thành sau khi mắc bệnh chỉ có tính đặc hiệu đối với từng týp cho nên chúng ta có thể mắc bệnh sốt xuất huyết lần thứ 2 hoặc thứ 3 bởi những týp khác nhau.

Triệu chứng sốt xuất huyết

Tùy vào giai đoạn và mức độ bệnh, những triệu chứng của bệnh sốt xuất huyết sẽ khác nhau:

Ở thể nhẹ, người bệnh sẽ có những biểu hiện dưới đây

• Sốt cao đột ngột 39 – 40 độ C;
• Tình trạng sốt có thể kéo dài 4 – 7 ngày và rất khó hạ sốt;
• Đau đầu dữ dội ở vùng trán, sau nhãn cầu;
• Đau nhức khớp và cơ;
• Buồn nôn và ói mửa;
• Có tình trạng nổi mẩn đỏ, phát ban;

Ở thể nặng, người bệnh sẽ xuất hiện những triệu chứng trên kèm theo những dấu hiệu sau:

• Dấu hiệu xuất huyết: Chấm xuất huyết ngoài da, chảy máu cam, chảy máu chân răng, vết bầm tím, nôn/ói ra máu, đi cầu phân đen (do bị xuất huyết nội tạng).
• Đau bụng, buồn nôn, chân tay lạnh, người vật vã, hốt hoảng (hội chứng choáng do xuất huyết nội tạng gây mất máu, tụt huyết áp), nếu không được cấp cứu và điều trị kịp thời có thể dẫn đến tử vong.

Hội chứng sốc dengue

Đây là thể bệnh nghiêm trọng nhất đối với bệnh nhân mắc sốt xuất huyết. Dấu hiệu của bệnh bao gồm tất cả những triệu chứng kể trên. Người bệnh có thể xuất hiện tình trạng xuất huyết nặng và tụt huyết áp, ứ dịch ở khoang màng phổi và ổ bụng nhiều. Trường hợp này nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến tử vong.

Các giai đoạn của bệnh sốt xuất huyết

Bệnh sốt xuất huyết được xếp vào nhóm các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm bởi diễn tiến của bệnh rất nhanh và đột ngột. Thông thường bệnh nhân mắc sốt xuất huyết sẽ phải trải qua 3 giai đoạn:

• Giai đoạn sốt cao: Thường bệnh nhân sẽ sốt cao đột ngột trong khoảng 2 ngày với nhiệt độ cơ thể lên đến 40 độ C. Trong giai đoạn này, bệnh chưa có các dấu hiệu rõ ràng nên rất khó phân biệt với các loại sốt khác. Để xác định có bị sốt xuất huyết hay không, người bệnh nên đến các cơ sở y tế làm xét nghiệm và được điều trị kịp thời.

• Giai đoạn nguy hiểm: Đây mới là giai đoạn nguy hiểm nhất nhưng bệnh nhân thường chủ quan do tình trạng sốt đã giảm đáng kể. Lúc này, các triệu chứng nặng của sốt xuất huyết bắt đầu xuất hiện rõ rệt như: xuất huyết dưới da, chảy máu cam,… Tùy vào mức độ cũng như biến chứng của bệnh có thể dẫn đến chảy máu nội tạng, tràn dịch màng phổi, xuất huyết tiêu hóa… vô cùng nguy hiểm.
• Giai đoạn phục hồi: Đây là giai đoạn cơ thể dần phục hồi, tiểu cầu tăng dần, huyết động ổn định. Do đó, người bệnh đã có cảm giác thèm ăn và thể trạng bắt đầu hồi phục dần.

Biến chứng nguy hiểm của bệnh sốt xuất huyết

Sốt xuất huyết thường bắt đầu với triệu chứng sốt. Trong vòng từ 4 – 7 ngày, bệnh nhân xuất hiện các triệu chứng như: sốt cao, đau đầu, buồn nôn, phát ban, đau nhức khớp và cơ… Bệnh tiến triển rất nhanh, nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như:

• Hạ tiểu cầu khiến cơ thể mệt mỏi, li bì. Chính vì vậy, người bệnh cần được làm xét nghiệm công thức máu để có được phác đồ điều trị hợp lý.
• Sốt xuất huyết biến chứng nặng gây tổn thương mạch máu dẫn đến chảy máu cam, nướu, kèm theo huyết tương thoát khỏi mạch máu chảy ồ ạt ra ngoài cơ thể dẫn đến tử vong.
• Suy tim, suy thận do tình trạng xuất huyết liên tục làm rối loạn hệ thống tuần hoàn. Đặc biệt khi tim không được bơm đủ máu có thể dẫn đến tràn dịch màng tim.
• Tràn dịch màng phổi cũng là biến chứng nguy hiểm có thể đe dọa đến tính mạng của người bệnh.

Chuyên gia cảnh báo 3 sai lầm khiến bệnh sốt xuất huyết trở nặng

Bệnh sốt xuất huyết có triệu chứng đa dạng và có thể chuyển biến nhanh dẫn tới biến chứng vô cùng nghiêm trọng nhưng CHƯA CÓ VẮC XIN DỰ PHÒNG và KHÔNG CÓ THUỐC ĐẶC TRỊ. Làm thế nào để cả gia đình bạn tránh được bệnh sốt xuất huyết?

PGS.TS.BS Nguyễn Thị Quỳnh Hương cảnh báo: 3 SAI LẦM thường gặp khiến bệnh nhân trở nặng không thể cứu vãn.

Sai lầm 1: Chủ quan không đi khám bệnh 

Sốt xuất huyết được chia thành 3 mức độ: Nhẹ, có dấu hiệu cảnh báo và nặng. Mặc dù mức độ nhẹ có thể được chỉ định theo dõi tại nhà nhưng người bệnh vẫn cần đi khám để được chẩn đoán và theo dõi bởi bệnh có thể tiến triển từ mức độ nhẹ sang nặng. Đối với sốt xuất huyết ở mức độ nặng có thể gây ra biến chứng nặng như xuất huyết nội tạng, tổn thương não, tổn thương gan thận, thậm chí tử vong nếu không được phát hiện kịp thời. Nếu có chỉ định theo dõi tại nhà, cần lưu ý tái khám thường xuyên, nhập viện ngay khi có các dấu hiệu cảnh báo bệnh tiến triển theo chiều hướng xấu như:

• Mệt mỏi, khó chịu dù giảm sốt hoặc hết sốt;
• Nôn ói nhiều;
• Đau bụng nhiều;
• Tay chân lạnh, ẩm;
• Mệt lả, bứt rứt;
• Xuất huyết mũi, miệng hoặc bất kỳ chỗ nào…

Sai lầm 2: Hết sốt là khỏi bệnh

Sự thực là sau giai đoạn sốt cao lại chính là GIAI ĐOẠN NGUY HIỂM nhất của bệnh. Sau 2-7 ngày, phần lớn người bệnh đã hết sốt và cảm thấy đỡ khó chịu trong người nhưng đây lại là thời điểm quyết định cần kiểm soát bệnh chặt chẽ. Ở thời kỳ này, virus Dengue đã làm hệ miễn dịch suy yếu đi rất nhiều. Triệu chứng bắt đầu nhận rõ như: xuất huyết dưới da, chảy máu cam,… Tùy vào mức độ cũng như biến chứng của bệnh có thể dẫn đến chảy máu nội tạng, tràn dịch màng phổi, xuất huyết tiêu hóa, thậm chí tử vong. Chính vì vậy, đây là giai đoạn cần được bác sĩ theo dõi sát sao.

Sai lầm 3: Chỉ mắc bệnh 1 lần trong đời

Bệnh sốt xuất huyết do virus Dengue gây ra với 4 týp, ký hiệu là D1, D2, D3, D4. Cả 4 týp virus này đều có khả năng gây bệnh ở Việt Nam và luân phiên gây ra dịch bệnh. Miễn dịch được tạo thành sau khi mắc bệnh chỉ đặc hiệu đối với từng týp riêng lẻ, vì vậy có thể hiểu rằng: một người có thể mắc sốt xuất huyết 4 lần trong đời với 4 týp virus khác nhau.

Cần làm gì khi nghi ngờ mắc bệnh sốt xuất huyết?

Khi phát hiện các dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh sốt xuất huyết, bệnh nhân cần đến ngay cơ sở y tế để được khám, xét nghiệm, chẩn đoán và điều trị phù hợp.

Trong 3-4 ngày đầu, nếu có chỉ định theo dõi tại nhà, người bệnh cần tuân thủ chặt chẽ những lời khuyên sau:

• Nằm nghỉ ngơi;
• Ăn thức ăn dễ tiêu hóa như cháo, súp, sữa; uống nhiều nước, có thể cho bệnh nhân uống dung dịch Oresol, nước trái cây càng tốt;
• Uống thuốc hạ sốt, lưu ý chỉ được hạ sốt bằng paracetamol chứ không được dùng Ibuprofen hoặc Aspirin vì có nguy cơ gây chảy máu đồng thời chườm mát cho người bệnh;
• Theo dõi liên tục, nếu thấy bệnh nhân có diễn biến nghiêm trọng hơn như li bì, bứt rứt, vật vã, chân tay lạnh, đau bụng, nôn nhiều thì cần phải đưa ngay đến cơ sở y tế.

Phương pháo chẩn đoán sốt xuất huyết

PGS.TS.BS Nguyễn Thị Quỳnh Hương – Trưởng khoa Nhi, BVĐK Tâm Anh, Hà Nội cho biết, những dấu hiệu của sốt xuất huyết rất dễ nhầm lẫn với sốt phát ban,… vì thế, để chẩn đoán bệnh chính xác, không thể chỉ dựa vào những dấu hiệu bệnh mà còn cần phải làm xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh.

Xét nghiệm

Thông thường, người bệnh sốt xuất huyết sẽ có tình trạng bạch cầu giảm, tiểu cầu giảm dưới 100.000/mm3, thể tích khối hồng cầu tăng hơn 20%.

• Xét nghiệm NS1: Với loại xét nghiệm này, bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh sớm từ ngày đầu tiên bị sốt. Người bệnh thường được chỉ định làm xét nghiệm này từ ngày thứ 1 đến ngày thứ 3 kể từ khi có dấu hiệu bị bệnh.
• Xét nghiệm kháng thể IgM/Xét nghiệm kháng thể IgG: Loại xét nghiệm này được chỉ định thực hiện từ ngày thứ 6. Bằng xét nghiệm này, chuyên gia có thể xác định cơ thể người bệnh có thể chống lại virus trong giai đoạn cấp tính hay không.
• Xét nghiệm chức năng gan, thận, điện giải đồ đề có thể đánh giá được mức độ bệnh.

Chẩn đoán hình ảnh

Tùy thuộc vào từng trường hợp bệnh nhân cụ thể, bác sĩ sẽ yêu cầu thực hiện thêm bước chẩn đoán hình ảnh để có thể đưa ra kết luận chính xác nhất:

• Siêu âm ổ bụng.
• Chụp X-quang tim phổi: Đây là phương pháp để đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh, kiểm tra bệnh nhân có hiện tượng ứ tràn dịch màng phổi hay không.

Lưu ý khi điều trị bệnh sốt xuất huyết

• Khi sốt, người bệnh thường xuyên mệt mỏi, dễ mất nước. Vì thế, cần bổ sung nhiều nước hơn bình thường. Với trẻ em, cần bổ sung 1500ml nước trong ngày, với người lớn thì lượng nước cần bổ sung khoảng 2000ml.
• Tuyệt đối tránh những loại nước có gas, có màu đỏ, màu đậm vì sẽ gây nhầm lẫn với hiện tượng chảy máu dạ dày nếu người bệnh có hiện tượng nôn.
• Người bệnh sốt xuất huyết cũng nên ăn những loại thức ăn dạng lỏng như cháo, súp hoặc cơm nát. Đồng thời tránh những loại thức ăn có nhiều dầu mỡ, gây khó tiêu, đầy bụng.
• Người bệnh đặc biệt chú ý đến việc tái khám theo hướng dẫn của bác sĩ, kể cả khi ngừng sốt vẫn phải tái khám. Trong trường hợp người bệnh có hiện tượng lừ đừ, li bì hoặc buồn nôn, đau bụng dữ dội, xuất huyết, tay chân lạnh thì cần đi khám càng sớm càng tốt.

Hướng dẫn phòng bệnh sốt xuất huyết

Các chuyên gia khuyến cáo, để phòng ngừa bệnh sốt xuất huyết cần thực hiện:

• Giữ gìn nơi ở, môi trường sống xung quanh luôn sạch sẽ;
• Tuyệt đối không được trữ nước ở các thùng, xô chậu hay các dụng cụ khác trong nhà, để muỗi không có cơ hội đẻ trứng;
• Áp dụng một số biện pháp như đốt hương muỗi, vợt muỗi và phun thuốc diệt muỗi;
• Phát quang bụi rậm;
• Mắc màn khi ngủ để tránh bị muỗi đốt;
• Nếu có dấu hiệu sốt nên đến ngay cơ sở y tế để khám và được tư vấn điều trị, tuyệt đối không tự điều trị tại nhà.

Nguồn: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh