Nên ăn gì trong và sau khi dùng kháng sinh?

Kháng sinh được sử dụng dài ngày có thể gây mất cân bằng đường tiêu hóa. Do đó, việc sử dụng kết hợp kháng sinh với một số thực phẩm khác là điều cần thiết. Men vi sinh, thực phẩm lên men, thức ăn giàu chất xơ, thực phẩm Prebiotic là những thực phẩm như vậy.

1. Thuốc kháng sinh là gì?

Thuốc kháng sinh là một loại thuốc dùng để điều trị nhiễm khuẩn. Thuốc có tác dụng ngăn chặn sự lây lan của vi khuẩn trong cơ thể. Có nhiều loại kháng sinh khác nhau. Một số loại kháng sinh có phổ rộng, nghĩa là thuốc có tác dụng tiêu diệt nhiều loại vi khuẩn. Trong khi các loại kháng sinh phổ hẹp chỉ tiêu diệt được một hoặc một vài loại vi khuẩn.

Thuốc kháng sinh rất hiệu quả trong điều trị các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng. Tuy nhiên, thuốc cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ. Ví dụ, sử dụng kháng sinh quá mức có thể gây tổn thương gan. Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng thuốc kháng sinh là một trong những loại thuốc gây tổn thương gan nhiều nhất.

Ngoài việc tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh, kháng sinh còn tiêu diệt vi khuẩn khỏe mạnh. Thuốc kháng sinh có thể gây tác động xấu đến hàng nghìn tỷ vi khuẩn đường ruột. Uống quá nhiều kháng sinh có thể làm thay đổi mạnh mẽ số lượng và loại vi khuẩn trong hệ vi sinh vật đường ruột, đặc biệt là ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Trên thực tế, chỉ một tuần sử dụng kháng sinh đã có thể làm thay đổi cấu trúc của hệ vi sinh vật đường ruột trong tối đa một năm. Những thay đổi đối với hệ vi sinh vật đường ruột do sử dụng kháng sinh quá mức trong giai đoạn đầu đời còn có thể làm tăng nguy cơ tăng cân và béo phì. Hơn nữa, việc lạm dụng kháng sinh có thể dẫn đến tình trạng kháng kháng sinh, khiến thuốc không hiệu quả trong việc tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh. Cuối cùng, bằng cách thay đổi các loại vi khuẩn sống trong ruột, kháng sinh có thể gây ra tác dụng phụ ở ruột, trong đó nổi bật nhất là tiêu chảy.

2. Uống men vi sinh trong và sau khi điều trị

Uống kháng sinh có thể làm thay đổi hệ vi sinh vật đường ruột dẫn đến tiêu chảy liên quan đến kháng sinh, đặc biệt là ở trẻ em. Giải pháp được đưa ra cho trẻ là sử dụng men vi sinh hoặc vi khuẩn sống lành mạnh.

Tuy nhiên, do men vi sinh thường là vi khuẩn, chúng cũng có thể bị giết bởi kháng sinh nếu dùng chung. Vì vậy, bạn nên cho trẻ sử dụng kháng sinh và men vi sinh cách nhau vài giờ. Probiotic cũng nên được bổ sung vào cơ thể sau một đợt điều trị kháng sinh để phục hồi một số vi khuẩn lành mạnh đã bị tiêu diệt trong ruột. Nếu uống men vi sinh sau khi dùng kháng sinh, tốt hơn là uống loại có chứa hỗn hợp các loại men vi sinh khác nhau, thay vì chỉ chứa một loại men vi sinh.

3. Ăn thực phẩm lên men

Một số loại thực phẩm giúp khôi phục hệ vi sinh vật đường ruột sau dùng kháng sinh. Thực phẩm lên men được sản xuất bởi vi khuẩn, bao gồm sữa chua, phô mai, dưa cải bắp, nấm thủy sâm, kim chi và một số thực phẩm khác. Chúng có chứa một số loài vi khuẩn lành mạnh như Lactobacilli giúp khôi phục hệ vi sinh vật đường ruột về trạng thái khỏe mạnh sau khi dùng kháng sinh. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người ăn sữa chua hoặc sữa lên men có lượng Lactobacilli trong ruột cao hơn và lượng vi khuẩn gây bệnh thấp hơn như Enterobacteria và Bilophila wadsworthia. Kimchi và sữa đậu nành lên men cũng có tác dụng tốt với hệ tiêu hóa và giúp phát triển các vi khuẩn khỏe mạnh trong ruột, chẳng hạn như Bifidobacteria. Do đó, ăn thực phẩm lên men có thể giúp cải thiện sức khỏe đường ruột sau khi dùng kháng sinh.

Các nghiên cứu khác cũng phát hiện ra rằng thực phẩm lên men có lợi trong quá trình điều trị bằng kháng sinh. Một số trong số này đã chỉ ra rằng dùng sữa chua bình thường hoặc bổ sung men vi sinh có thể làm giảm tiêu chảy ở những người dùng thuốc kháng sinh.

Thực phẩm lên men có chứa vi khuẩn Lactobacilli giúp khôi phục hệ vi sinh vật đường ruột về trạng thái khỏe mạnh

4. Ăn thực phẩm giàu chất xơ

Chất xơ có thể được tiêu hóa bởi vi khuẩn đường ruột, giúp kích thích sự phát triển của chúng. Do đó, chất xơ có thể giúp phục hồi vi khuẩn đường ruột khỏe mạnh sau một đợt điều trị bằng kháng sinh.

Thực phẩm giàu chất xơ bao gồm: Ngũ cốc nguyên hạt (cháo, bánh mì ngũ cốc nguyên hạt, gạo lứt), quả hạch, hạt mầm, đậu lăng, quả mọng, bông cải xanh, đậu Hà Lan, chuối, Atiso.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng thực phẩm có chứa chất xơ không chỉ có khả năng kích thích sự phát triển của vi khuẩn lành mạnh trong ruột mà còn có thể làm giảm sự phát triển của một số vi khuẩn có hại. Tuy nhiên, chất xơ có thể làm chậm thời gian tiêu thụ thức ăn của dạ dày từ đó làm chậm tốc độ hấp thụ thuốc. Do đó, tốt nhất là tạm thời tránh các thực phẩm giàu chất xơ trong quá trình điều trị bằng kháng sinh và thay vào đó tập trung vào việc ăn chúng sau khi ngừng kháng sinh.

5. Ăn thực phẩm Prebiotic

Prebiotic là loại thực phẩm giúp nuôi sống các vi khuẩn có lợi trong ruột như các thực phẩm giàu chất xơ. Chất xơ được tiêu hóa và lên men bởi các vi khuẩn đường ruột khỏe mạnh, từ đó giúp nuôi sống các vi khuẩn có lợi. Tuy nhiên, một số các loại thực phẩm khác không chứa nhiều chất xơ cũng có thể hoạt động như prebiotic bằng cách là nguồn thức ăn nuôi các vi khuẩn lành mạnh như Bifidobacteria. Ví dụ, rượu vang đỏ chứa polyphenol chống oxy hóa, không được tiêu hóa bởi tế bào của cơ thể nhưng được tiêu hóa bởi vi khuẩn đường ruột. Một nghiên cứu cho thấy rằng tiêu thụ chiết xuất polyphenol rượu vang đỏ trong 4 tuần có thể làm tăng đáng kể lượng Bifidobacteria lành mạnh trong ruột, làm giảm huyết áp và cholesterol trong máu.

Tương tự, cacao chứa polyphenol chống oxy hóa có chứa prebiotic có lợi đối với hệ vi sinh vật đường ruột. Một vài nghiên cứu đã chỉ ra rằng polyphenol cacao cũng làm tăng Bifidobacteria và Lactobacillus trong ruột và làm giảm một số vi khuẩn không lành mạnh, bao gồm Clostridia. Do đó, ăn thực phẩm prebiotic sau khi dùng kháng sinh có thể giúp tăng lượng vi khuẩn đường ruột có lợi đã bị giảm đi do kháng sinh.

6. Tránh một số thực phẩm làm giảm hiệu quả kháng sinh

Một số thực phẩm có hại nên tránh trong thời gian sử dụng kháng sinh như nước ép bưởi. Nước ép bưởi uống cùng kháng sinh làm cơ thể hấp thụ kháng sinh không đúng cách, gây hại cho sức khỏe. Cụ thể, thành phần nước bưởi chứa furanocoumarins, là một chất làm mất tác dụng enzyme CYP3A4 hiện diện trong các tế bào màng ruột. Đây là một enzym làm tăng phân giải thuốc gây hấp thụ thuốc vượt mong đợi.

Thực phẩm bổ sung calci cũng làm ảnh hưởng đến sự hấp thụ kháng sinh như ciprofloxacin (Cipro) và gatifloxacin. Nhưng một số thực phẩm chứa calci như sữa chua lại không gây tác dụng ức chế như vậy. Do đó, bạn có thể chỉ cần tránh những thực phẩm được bổ sung calci liều cao khi dùng kháng sinh.

Nguồn: Trang thông tin điện tử Bệnh viện Vinmec (theo Healthline)