Mùa mưa sắp đến, câu hỏi làm gì để không bị bệnh sốt xuất huyết trong mùa mưa và bạn đã biết cách chống sốt xuất huyết thế nào là an toàn và hiệu quả cho gia đình và bản thân là hai câu hỏi được nhiều người quan tâm nhất.
Sốt xuất huyết là bệnh gây sốt cấp tính do virus Dengue gây ra, được truyền cho người qua vết đốt của muỗi vằn Aedes aegypti mang virus. Sau khi hút máu người mang virus Dengue từ 4-10 ngày, muỗi bắt đầu truyền bệnh sốt xuất huyết cho đến hết đời sống của chúng. Muỗi cái nhiễm virus Dengue còn chứa virus trong buồng trứng và truyền virus cho lăng quăng và các thế hệ muỗi kế tiếp. Theo ước tính, hàng năm trên thế giới có đến hơn 100 triệu người mắc bệnh sốt xuất huyết ở hơn 120 quốc gia, trong đó có Việt Nam và đa số các quốc gia vùng nhiệt đới.
Quá trình lây lan dịch bệnh sốt xuất huyết
Bệnh sốt xuất huyết thường gặp vào mùa mưa ở vùng đô thị và ven đô, nơi có muỗi Aedes aeypti sinh sống, mật độ dân cư đông, môi trường có nhiều vật dụng chứa nước. Bệnh sốt xuất huyết thường gia tăng số người mắc và lan thành dịch vào mùa mưa cùng với sự gia tăng mật độ muỗi Aedes aegypti trong cộng đồng.
Virus Dengue gồm có 4 nhóm huyết thanh khác nhau. Sau khi nhiễm virus thuộc 1 nhóm huyết thanh nhất định, người mắc bệnh có biểu hiện sốt Dengue và sẽ có được miễn dịch bảo vệ lâu dài với chủng Dengue này. Tuy vậy miễn dịch với chủng Dengue này không bảo vệ cơ thể hiệu quả khi nhiễm chủng Dengue khác. Vì thế, người bị nhiễm lần lượt các chủng Dengue khác thường có biểu hiện bệnh nặng hơn.
Trong vùng bệnh hoành hành, bệnh thường thấy ở trẻ con do người lớn đã có miễn dịch bảo vệ. Ở các vùng đô thị hóa với nhiều người mới nhập cư, mật độ muỗi thường gia tăng, kèm theo biến đổi môi trường và khí hậu thất thường như hiện nay dẫn đến ngày càng nhiều trẻ em lẫn người lớn nhiễm Dengue, thậm chí diễn biến thành dịch địa phương rồi bùng phát thành dịch lớn. Chu kỳ dịch lớn thường xảy ra với chu kỳ mỗi 5 năm.
Bệnh sốt xuất huyết có những triệu chứng nào?
Bệnh sốt xuất huyết khởi phát đột ngột và diễn biến nhanh chóng trong vòng 5-7 ngày, sau đó đa số tự hồi phục. Tuy nhiên, một số trường hợp có thể dẫn đến sốc và tử vong. Bệnh nhân mắc sốt xuất huyết thường có các biểu hiện như:
- Sốt cao (bằng hoặc hơn 40◦C), kèm hay nôn, đau đau đầu, đau mỏi cơ, đau sau hố mắt v.v.
- Xuất huyết dạng chấm trên da, chảy máu cam, nôn máu, tiêu phân đen, hành kinh kéo dài nếu trùng với chu kỳ kinh nguyệt;
- Đau tức tự nhiên hay khi ấn vùng hạ sườn phải. Bác sĩ thăm khám có thể thấy gan to dười bờ sườn phải, mềm và đau.
Nếu diễn biến thuận lợi thì sốt giảm dần, bệnh nhân sẽ ăn uống trở lại được, hết nôn, hết đau hạ sườn. Giai đoạn này có thể xuất hiện ban hồi phục với tình trạng đỏ da ngắn vài giờ hay vài ngày ở bàn tay, bàn chân, có thể kèm theo cảm giác ngứa hay có thể có chấm xuất huyết li ti ở các vùng da trên.
Trong thời gian còn sốt, bệnh nhân có thể được bác sĩ theo dõi ngoại trú hàng ngày hay đề nghị nhập viện trong giai đoạn từ ngày thứ 3 đến thứ 5 nếu có dấu hiệu trở nặng như:
- Sốt cao liên tục hay giảm đột ngột;
- Đau hạ sườn phải nhiều hơn;
- Nôn nhiều, ăn kém, tay chân lạnh;
- Biểu hiện xuất huyết da niêm mạc nhiều, nặng như chảy máu mũi, răng, nôn máu, xuất huyết âm đạo, tiểu ra máu v.v.
- Xét nghiệm cho thấy tiểu cầu giảm nặng (số lượng ít hơn 50.000) và tỉ số dung tích hồng cầu trên dung tích máu toàn phần tăng nhiều ( hơn 50%).
Bệnh sốt xuất huyết nên được điều bằng cách nào?
Các chuyên gia hiện vẫn chưa tìm ra thuốc đặc trị bệnh sốt xuất huyết. Khi bệnh nhân có biểu hiện sốt với các triệu chứng như trên, bạn nên xử lý như sau:
Trong 3 ngày đầu:
Trường hợp bệnh nhẹ: bệnh nhân chỉ cần được nghỉ ngơi, theo dõi ngoại trú và bù dịch bằng dung dịch oresol uống theo nhu cầu để cải thiện tình trạng cô đặc máu. Bạn nên cho bệnh nhân ăn thức ăn lỏng, dễ tiêu và nhiều bữa nhỏ đề tránh gây nôn.
Khi có sốt cao: bệnh nhân cần được hạ sốt bằng cách lau với khăn nhúng nước ấm. Có thể hạ sốt bằng cách cho uống Paracetamol nếu thân nhiệt dưới 38,5◦C. Tránh hạ nhiệt bằng thuốc nhóm Aspirin hay Ibuprofen vì có thể gây xuất huyết khó kiểm soát.
Bệnh nhân nên được đưa đến bệnh viện, phòng khám để được thăm khám và xét nghiệm xác định chẩn đoán bệnh và tình trạng qua thông số tiểu cầu máu và dung tích hồng cầu.
Từ ngày 3 đến ngày 7:
Trường hợp sốt xuất huyết có dấu hiệu cảnh báo hay có sốc: bệnh nhân sẽ được đề nghị nhập viện, được theo dõi sát và truyền dung dịch điện giải hay dung dịch cao phân tử để điều trị sốc và cải thiện tình trạng cô đặc máu. Một số ít trường hợp có xuất huyết nặng còn có thể được truyền máu, huyết tương hay tiểu cầu.
Mách bạn 6 cách bảo vệ khỏi bệnh sốt xuất huyết hiệu quả
Để phòng tránh bệnh sốt xuất huyết cho trẻ, người thân trong gia đình và ngừa dịch sốt xuất huyết cho cộng đồng, bạn cần thực hiện những hoạt động sau đây:
- Giữ môi trường sống sạch sẽ: súc rửa hàng tuần các vật dụng chứa nước sinh hoạt (chum vại, lu chứa nước), bình hoa ngoài trời. Dọn dẹp các vật dụng có thể chứa nước như lon nhôm, vỏ xe hơi cũ, các chất thải rắn khác để không còn nơi sinh sản cho muỗi;
- Thả cá hay các loài ăn lăng quăng (ví dụ như Artemia – một loại động vật giáp xác thủy sinh – thường được dùng làm thức ăn cho cá bột) vào các dụng cụ trữ nước để diệt lăng quăng;
- Phun thuốc diệt muỗi quanh khu vực sống, nhất là khu vực có người bệnh để giảm mật độ muỗi;
- Chủng ngừa vắc xin sốt xuất huyết cũng là biện pháp bảo vệ hiệu quả nhưng vắc xin này mới được công bố nên chưa được phổ biến rộng rãi;
- Theo dõi và giám sát định kỳ mật độ muỗi trong từng cộng đồng và tỷ lệ mang virus ở muỗi dự bào dịch và có các biện pháp phòng chống sốt xuất huyết thích hợp;
- Mỗi gia đình nên mắc mùng khi ngủ, mặc quần áo dài tay, thoa kem đuổi muỗi và dùng bình xịt muỗi để diệt trừ muỗi.
Hi vọng rằng với những gợi ý ở trên, bạn sẽ biết cách bảo vệ gia đình và người thân khỏi bệnh sốt xuất huyết trong mùa mưa.
Trường Cao đẳng Y Dược Tuệ Tĩnh Hà Nội tổng hợp
Tài liệu Y học