Dinh dưỡng trong đỉnh điểm mùa nắng nóng

Mùa hè nóng bức, ngột ngạt, cơ thể mất nhiều nước khiến nhiều người có cảm giác mệt mỏi, chán ăn, nhất là với trẻ em và người già. Phải làm sao để bữa cơm vẫn ngon miệng và đủ chất dinh dưỡng cho cả gia đình?

Lựa chọn thực phẩm tươi, sạch

Để có một bữa ăn ngon, đảm bảo an toàn, các bà mẹ cần chọn mua thực phẩm tươi, sạch bởi mùa nóng thực phẩm rất dễ ôi thiu, biến chất do nhiễm khuẩn và nhiệt độ môi trường cao. Các loại thực phẩm như thịt, tôm, cá… khi mua về nên rửa sạch, đựng từng loại bằng túi ni lông hoặc hộp riêng rồi để vào tủ lạnh, rau quả để vào ngăn mát của tủ lạnh.

Trước khi nấu rau xanh cần rửa dưới vòi nước sạch nhiều lần, ngâm kỹ rồi mới thái nhỏ để không mất nhiều vitamin.

Chế độ ăn uống

Mùa nóng ra nhiều mồ hôi, mọi người mệt mỏi, chán ăn vì vậy thật là khó cho các bà mẹ phải nghĩ cách nấu món ăn thế nào cho đủ dinh dưỡng, đủ các chất là chất đạm, chất béo, chất đường bột, vitamin và chất khoáng… Muốn vậy các bà mẹ nên sử dụng nhiều loại thức ăn và thường xuyên thay đổi các món ăn để trẻ và mọi người trong gia đình ngon miệng, dễ ăn và đủ dinh dưỡng.

Vào thời tiết này, về nguyên tắc các nhà dinh dưỡng khuyên bạn nên ăn đủ chất, nhưng hạn chế chất béo (vì cung cấp nhiều năng lượng không cần thiết và dễ gây béo phì), tăng cường hoa quả và uống nhiều nước.

Trong những ngày nắng nóng, cần ăn đủ các dưỡng chất và cân bằng, bảo đảm tính đa dạng của thực phẩm. Muốn vậy cần đảm bảo đủ 4 nhóm thực phẩm. Nhưng để phù hợp với nhu cầu đặc biệt của mùa nắng nóng, cần điều chỉnh các thành phần đó trong khẩu phần hằng ngày như sau:

Glucid: Gạo, bún, bánh đa, bánh mì: Tùy mức vận động tiêu hao năng lượng của cơ thể mà có định lượng ăn thích hợp. Tuy nhiên, mùa hè không cần ăn quá nhiều, trung bình 1 chén cơm/bữa với những người không muốn tăng cân.

Protein: Nhóm thịt, cá, gà, trứng, đậu (cả đậu hạt và đậu quả): Thay đổi trong hai bữa ăn chính. Bạn nhớ rằng chất đạm vẫn rất cần để duy trì cơ thể khỏe mạnh, trí óc minh mẫn và có khả năng miễn dịch tốt.

Đối với người trưởng thành đang muốn giảm hoặc giữ cân thì việc ăn phối hợp các loại protein nghèo (chất lượng thấp) như trong ngũ cốc, các loại rau củ có thể hỗ trợ cho nhau vừa giúp không tăng cân, giúp làm đầy dạ dày không bị cảm giác đói, đồng thời cung cấp nhiều vitamin, vi khoáng. Đây chính là lợi điểm của chế độ ăn đa dạng hóa thực phẩm.

Lipid: Nhu cầu chất béo còn phụ thuộc vào tuổi, tính chất lao động, đặc biệt dân tộc, khí hậu. Người ta thấy nhu cầu lipid có thể tính tương đương với lượng protein ăn vào. Ở người trẻ và trung niên tỷ lệ đó có thể là 1:1 nghĩa là lượng đạm và lipid ngang nhau trong khẩu phần. Ở người đã lớn tuổi tỷ lệ lipid nên giảm bớt và tỷ lệ lipid với protein là 0,7:1, ở người già lượng lipid chỉ nên bằng 1/2 lượng protein.

Vitamin và các chất khoáng, (nhóm rau củ và trái cây): Rau xanh là loại thực phẩm không thể thiếu trong bữa ăn của người Việt, đặc biệt vào mùa hè nhu cầu về rau xanh trong các gia đình lại càng được tăng cao. Theo các chuyên gia dinh dưỡng, rau xanh là nguồn thực phẩm quí giá, ngoài việc cung cấp các chất xơ, vitamin C – B1- B2, bêta caroten (tiền vitamin A), canxi, sắt, axit citric, axit malic, nó còn cung cấp chất pectin – “chất nhờn”. Đây là một loại chất xơ hòa tan trong nước có tác dụng phòng, chữa bệnh như: kéo dài thời gian tiêu hóa thức ăn trong ruột, có tác dụng tăng hấp thu dưỡng chất trong thức ăn, giúp giảm cân ở người béo phì vì giảm hấp thu lipid. Đồng thời, làm giảm cholesterol toàn phần trong máu.

Các món rau được ưa chuộng trong mùa hè thường là rau muống luộc, rau ngót, rau dền, rau mùng tơi nấu canh cua, canh bầu nấu với tôm, cà tím nấu bung… Rau sống, rau tươi cũng là thực đơn được nhiều gia đình lựa chọn. Vì ăn rau sống sẽ tạo cảm giác ngon miệng, dễ ăn và cũng là cách để cơ thể có thể hấp thu được nhiều vitamin trong rau nhất. Tuy nhiên việc ăn rau chưa qua chế biến cũng dễ bị nhiễm khuẩn gây bệnh, bởi vậy các gia đình khi mua rau về cần ngâm kỹ trong nước khoảng 30 phút rồi rửa thật sạch trước khi ăn.

Bên cạnh rau xanh thì sử dụng nhiều hoa quả cũng là cách lý tưởng giúp cơ thể bù được lượng nước và cung cấp các vitamin cần thiết. Trong mùa này, những loại hoa quả nên ăn là các loại hoa quả giàu vitamin C và giải nhiệt tốt như cam, quýt, bưởi, chuối, táo, dưa hấu…. Các loại quả nên hạn chế là một số trái cây có hàm lượng đường cao, có tính nóng, không nên ăn nhiều như mít, xoài, vải, nhãn.

Khi có nhu cầu giải khát, một cốc sinh tố hay nước ép trái cây có nguồn gốc từ rau quả không những sẽ giúp cho cơ thể được giải nhiệt mà còn mang lại giá trị bổ dưỡng cao.

Các thực phẩm nên ăn vào những ngày nắng nóng

• Thịt bò nấu rau cải: Công dụng giải cảm mạo phong hàn, trị đau đầu, đau nhức xương khớp…
• Cháo bạc hà: Món này có tác dụng trị các chứng da nóng ra nhiều mồ hôi, đau đầu, bụng trướng…Rất giúp ích cho da nóng vào trời mùa hè.
• Đậu xanh nấu bạc hà, kim ngân hoa: Món này có tác dụng trị chứng toàn thân đau mỏi, khát nước.
• Nước ép bí đao: Bí đao 500g, ép lấy nước, cho thêm chút muối, uống 2 – 3 lần trong ngày, có tác dụng chống cảm nắng mụn nhọt, rôm sảy.
• Nước atiso: Nấu lấy nước uống như trà. Bông atiso được nấu chín có tác dụng bổ gan, lọc máu, bổ tim, chống độc, lợi tiểu.
• Nước vối: Lá vối được đun sôi. Nước vối giúp giải khát, giải nhiệt, có tác dụng lợi tiểu và mát.
• Nước mía: Có thể ăn sống, ép hoặc sắc lấy nước uống. Nước mía giúp phòng các chứng bệnh viêm nhiệt, miệng khô họng khát, sốt cao mất nước…
• Rau gia vị: Ví dụ như tía tô, mùi tàu, thìa là, rau ngổ, rau răm, hành hoa, hẹ … Các loại gia vị củ như: hành, tỏi, gừng, riềng, nghệ… cũng giúp bổ dưỡng nhiều vitamin, khoáng chất, kháng sinh thực vật và hương liệu kích thích ăn ngon miệng.
• Muối ăn: Được tiêu thụ hàng ngày, nhưng thật ra chỉ cần một số lượng rất ít. Cơ thể chỉ cần dưới 5 gam/ngày (có trong nước mắm, nước chấm các loại, bột canh, bột nêm…)
• Đường: Có tác dụng kịp thời trong trường hợp hạ đường huyết, hoặc cần nhanh chóng phục hồi sau ốm đau, chống mệt mỏi khi lao động thể lực nặng. Nên dùng đường ở ngưỡng cho phép, đặc biệt là trẻ em, và người cao tuổi. Dùng nhiều đường sẽ làm mệt tuyến tụy và sẽ dẫn đến bệnh đái tháo đường. Một người trưởng thành không nên tiêu thụ quá 20 gam/ngày.

Những thực phẩm cần hạn chế sử dụng vào mùa nóng

• Hạn chế các loại thức ăn nhanh, đồ chiên rán, nhiều chất béo như gà rán, khoai tây chiên, thịt mỡ, xúc xích, đồ hộp, lạp xưởng… vì vừa khó tiêu, vừa nhiều năng lượng đòi hỏi phải cung cấp nhiều nước hơn để chuyển hóa.
• Hạn chế ăn nhiều đồ ngọt, kể cả kem (để tránh viêm đường hô hấp), bánh, sữa đặc có đường…
• Hạn chế ăn thức ăn để đông lạnh.

Cần bù đủ lượng nước cho cơ thể

Ngày hè, đi dưới cái nắng hầm hập trên 40 độ C ngoài đường, lượng nước trong cơ thể nhanh bị “bốc hơi” qua mồ hôi. Lúc này, nước “bốc hơi” không còn là nước tinh khiết nữa mà kèm theo đó là muối, đường, khoáng… gây tình trạng mất nước cho cơ thể. Mồ hôi ra càng nhiều thì cơ thể càng dễ bị mất nước. Khi bị mất nước, cơ thể sẽ có cảm giác mệt mỏi, choáng, thậm chí bị nhức đầu, khó thở…

Tình trạng cơ thể mất nước ngày nóng nắng là khá phổ biến, đặc biệt ở trẻ em và người già. Để chống mất nước cho cơ thể, nhất thiết phải bổ sung thêm nước cho cơ thể. Tuy nhiên, trong ngày hè không phải cứ uống càng nhiều nước là càng tốt. Bởi uống nước quá nhiều sẽ gây quá tải cho thận, kèm theo là các dưỡng chất và các nguyên tố vi lượng cũng theo hệ bài tiết ra ngoài.

Theo các chuyên gia dinh dưỡng khuyến cáo, nhu cầu về nước trong những ngày hè nóng bức rất lớn, vì vậy cần phải bổ sung nước kịp thời để bù vào lượng mồ hôi đã thoát ra nhằm cân bằng nhiệt độ cơ thể, tránh cảm giác mệt mỏi căng thẳng không đáng có. Mỗi ngày nhu cầu nước cho mỗi người khoảng 8-10 ly nước (bao gồm cả các loại nước khác). Bình thường nhu cầu nước khoảng 1,0 lít/ngày thì ngày hè nhu cầu nước có thể tăng thêm, khoảng 1,5 đến gần 2,0 lít/ngày.

Lưu ý khi uống nước cần uống chậm rãi, từ từ từng ngụm một. Uống chậm có tác dụng “đánh thức” bộ máy tiêu hoá chuẩn bị làm việc và tránh khả năng bị chướng bụng, đầy hơi. Đồng thời khi uống nước cũng cần hạn chế sử dụng nhiều đá hoặc nước uống quá lạnh. Vì nước quá lạnh hay nước đá sẽ làm hạ nhiệt trong cơ thể và làm chậm lại quá trình trao đổi chất, mặt khác dễ gây viêm họng, tạo cảm giác giải khát “giả”.

Nguồn: Tổng hợp